Pociągi realizujące przewozy, zarówno miejskie, podmiejskie, jak i krajowe, są od dekad zelektryfikowane. Tramwaje z nielicznymi wyjątkowi również są napędzane prądem. W ostatnich latach w polskich miastach pojawiły się również inne ekologiczne środki transportu alternatywnego, takie jak hulajnogi elektryczne, które cieszą się ogromnym zainteresowaniem mieszkańców, a także elektryczne rowery miejskie. Ostatnim sektorem, który wymaga elektryfikacji jest komunikacja autobusowa. Z oczywistych powodów, w tym przypadku jest ona o wiele trudniejsza i wymaga wprowadzenia wielu nowych technologii. Pierwszy autobus elektryczny (marki Solaris) został dostarczony na polski rynek w 2015 roku. Od tego momentu flota autobusów elektrycznych w polskich miastach intensywnie i dynamicznie się rozwija, ale do celu – zeroemisyjności transportu miejskiego – jeszcze daleka droga.

Stan elektryfikacji polskiego transportu miejskiego

Powołując się na raport Polskiej Izby Rozwoju Elektromobilności pod koniec pierwszego półrocza 2023 roku po drogach polskich miast jeździło 856 elektrycznych autobusów (analiza oparta na podstawie liczby nowych rejestracji e-busów). Miało być ich około 950, lecz plany rozwoju pokrzyżowały znaczące podwyżki cen energii. Z kolei Licznik elektromobilności (dane PSPA i PZPM) podaje, że do końca września park autobusowy liczył w Polsce 1006 szt. elektrycznych pojazdów (DMC pow. 3,5 t). PIRE prognozuje, że w 2024 roku ta liczba zwiększy się do ponad 1350. Wśród wyróżniających się, pod względem liczby użytkowanych elektrobusów, województw znajdują się: mazowieckie (234), wielkopolskie (99), śląskie (90) i małopolskie (84). Warte wspomnienia jest również województwo lubuskie, które pomimo nieposiadania ośrodków miejskich o populacji przekraczającej około 140 000 (Zielona Góra), dysponuje 61 egzemplarzami autobusów elektrycznych. Jeśli chodzi o miasta lista prezentuje się następująco:

LICZBA E-BUSÓW W POLSKICH MIASTACH

Dziś, najwięcej elektrycznych autobusów jeździ po stołecznych ulicach, należy jednak pamiętać, że Warszawa ma proporcjonalnie większą flotę w stosunku do innych miast. Jednakże urząd miasta planuje dalszy rozwój elektromobilności – na początku grudnia br. ratusz zakupił kolejne 12 egzemplarzy e-busów Solaris Urbino Electric 18. „Jest to pierwszy zakup w historii miasta, który finansujemy ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – wcześniejsze zakupy pojazdów dla komunikacji miejskiej w stolicy realizowaliśmy najczęściej ze środków własnych lub europejskich. Nowe „elektryki” będą własnością miasta i zostaną wydzierżawione Miejskim Zakładom Autobusowym, które zajmą się ich obsługą” – powiedział wiceprezydent m.st. Warszawy Michał Olszewski. – Zakup tak nowoczesnych pojazdów to kolejny element wymiany warszawskiej floty autobusowej na zero- i niskoemisyjną. W ten sposób jeszcze mocniej chcemy zachęcać mieszkańców stolicy do korzystania z transportu publicznego – dodała Katarzyna Strzegowska, dyrektorka Zarządu Transportu Miejskiego m.st. Warszawy.

UDZIAŁ E-BUSÓW WE FLOTACH MIAST

Warszawa planuje osiągnąć poziom 25% udział pojazdów zeroemisyjnych w flocie autobusowej do 2030 roku, dokładne plany innych miast nie są znane. Możemy usłyszeć jedynie ogólne deklaracje, takie jak ta Prezydenta Poznania Jacka Jaśkowiaka:

– Miasto stawia na wysoką jakość życia mieszkańców, a istotnym elementem tych działań jest dbałość o stan powietrza. Cieszę się, że miejski przewoźnik, spółka MPK Poznań, od lat konsekwentnie wymienia tabor na taki, który spełnia najwyższe wymagania dotyczące emisji zanieczyszczeń. Zakup autobusów elektrycznych to kolejny krok w realizacji przyjętej strategii” – powiedział Prezydent Jaśkowiak.

 Z pewnością pomocny będzie, działający w ramach Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, rządowy program Zielony Transport Publiczny, na który do tej pory odbyły się trzy nabory, ostatni zakończył się w maju 2023 r. W ramach tego ostatniego naboru cyt.:” planowane jest dofinansowanie zakupu 550 autobusów zeroemisyjnych za kwotę 2 055 268 688 zł. Przy czym, zarówno liczba autobusów jak i kwota mogą ulec zwiększeniu, jeżeli nie zostaną osiągnięte w pełni wskaźniki, w ramach naborów ZTP 1.0 i ZTP 2.0. Zawarcie umów o dofinansowanie powyżej kwoty budżetu naboru (do 276 679 011 zł) uzależnione jest od uruchomienia środków w ramach KPO.”

Większość miast dążyć chce do maksymalnego ograniczenia emisji spalin w sektorze transportu publicznego. Wzorem dla wielu samorządowców są miasta skandynawskie, takie jak Oslo i Kopenhaga, o ich osiągnięciach w tej dziedzinie opowiemy jeszcze w dalszej części artykułu.

Czołowi producenci na rynku europejskim i polskim

W połowie roku 2023 na pozycji lidera sprzedaży autobusów elektrycznych w Europie znajdowała się firma Solaris, która wchodzi dziś w skład hiszpańskiej Grupy CAF. Przez pierwsze sześć miesięcy br. w Europie zarejestrowano 421 e-busów ich produkcji, co przekłada się na udział rzędu 16,4% wszystkich sprzedanych w tym czasie w Europie autobusów elektrycznych, a było ich łącznie 2567. Warto nadmienić, że e-busy stanowią 37% wszystkich rejestracji autobusów miejskich. Solaris jest liderem nie tylko w tym roku, albowiem wielkopolski producent sprzedał najwięcej autobusów napędzanych prądem, odkąd tylko pojawiły się one na rynku europejskim. Od 2012 roku firma sprzedała ponad 2000 tego typu pojazdów i dostarczyła je do ponad 20 krajów Starego Kontynentu. Drugie miejsce pod względem sprzedaży zajmuje MAN, a podium zamyka spółka BYD ADL. Znaczny wzrost w udziale na rynku europejskim odnotowują chińscy producenci tacy jak, Yutong i Zhongthong.

UDZIAŁ PRODUCENTÓW W EUROPEJSKIM RYNKU MIEJSKICH E-BUSÓW (I połowa 2023 r.)

Jeśli chodzi o rynek polski, pozycja lidera pozostaje niezmienna – Solaris sprzedał w naszym kraju najwięcej elektrobusów (568), deklasując tym samym konkurencję. Drugi co do liczby dostarczonych egzemplarzy jest Ursus (66), a trzecie miejsce zajmuje MAN (47). Trzy najpopularniejsze modele e-busów poruszające się po ulicach polskich miast to Solaris Urbino 12 Electric (267), Solaris Urbino 18 Electric (230) oraz Ursus City Smile (64).

Parametry techniczne najpopularniejszych modeli

Jako przykładowe modele do zobrazowania osiągów elektrobusów posłużą nam jedne z tych najczęściej użytkowanych w miastach europejskich: Solaris Urbino 12 i MAN Lion’s City 12 E. Pod względem pojemności baterii, a tym samym zasięgu, lepiej prezentuje się Solaris, zaś jeśli chodzi o maksymalną pojemność pasażerską na plus wychodzi MAN. Najważniejsze dane techniczne obu pojazdów znajdują się w tabeli poniżej:

PORÓWNANIE PARAMETRÓW SOLARIS VS MAN

Europejski wzór zelektryfikowanego transportu publicznego

Clean Cities Campaign opublikowało ranking miast na rok 2023 prezentujący stan współdzielonej i zeroemisyjnej mobilności w miastach europejskich. Raport uwzględniał takie czynniki jak liczba autobusów zeroemisyjnych, liczba współdzielonych samochodów elektrycznych, liczba współdzielonych hulajnóg i rowerów elektrycznych oraz dostępność publicznej infrastruktury do ładowania pojazdów elektrycznych. Wzięto pod uwagę 42 wybrane miasta Starego Kontynentu. W tym rankingu stopień A (na skali A-F) uzyskały jedynie dwa miasta: Kopenhaga – 87% elektryfikacji transportu publicznego – oraz Oslo – 81% elektryfikacji transportu publicznego. Prześledźmy po kolei cztery, wymienione wyżej, aspekty tego badania w odniesieniu do stolic Danii i Norwegii, które winny być przykładem dla reszty Europy w kwestii zrównoważonej mobilności.

Zacznijmy od autobusów zeroemisyjnych (raport uwzględniał pojazdy elektryczne i wodorowe), albowiem to ta kategoria interesuje nas najbardziej. Tutaj najlepiej wypada Oslo, w którym procent zelektryfikowania floty wynosi 66,9, przekłada się to na liczbę 339 zeroemisyjnych autobusów jeżdżących po ulicach największego miasta Norwegii. Oslo od lat mocno naciska na jak najszybszą elektryfikację transportu publicznego. W kwietniu ubiegłego roku tamtejszy operator transportu publicznego Unibuss, odebrał dostawę 183 przegubowych autobusów elektrycznych wyprodukowanych przez Solaris. Kontrakt o wartości 100 milionów dolarów był największym zamówieniem w dotychczasowej historii firmy. Dodanie autobusów Solaris przybliżyło Oslo do posiadania w pełni bezemisyjnego systemu transportu publicznego cztery lata wcześniej niż oczekiwano – Właśnie zakończyliśmy dostawy największego kontraktu na autobusy elektryczne w historii naszej firmy. Fakt, że będą one jeździć po ulicach Oslo, miasta, które wkrótce będzie miało całkowicie bezemisyjny system transportu publicznego, jest dla nas szczególnym powodem do dumy – powiedział po dostawie autobusów Sverre Skaar, dyrektor zarządzający Solaris Norge.

Kopenhaga wypada w tej kategorii nieco gorzej, posiada w swojej flocie 340 autobusów elektrycznych i wodorowych, o jeden więcej niż Oslo, ale w przypadku stolicy Danii przekłada się to na 25,7% całej floty. Łącznie 13 linii autobusowych w Kopenhadze jest już bezemisyjnych. Zgodnie z obecnymi planami liczba ta wzrośnie do 22 tras do końca 2023 r. i do 34 do końca 2025 r. – będzie się to przekładać na 90% udziału pojazdów zeroemisyjnych w kopenhaskiej komunikacji autobusowej. Jednym z najnowszych nabytków tamtejszego operatora był zakup 31 sztuk Mercedesa eCitaro i 45 sztuk MAN Lion’s City 12 E.

Pod względem współdzielonych samochodów elektrycznych najlepiej w Europie radzi sobie Kopenhaga ze współczynnikiem egzemplarzy na 1000 mieszkańców równym 1.76. Oslo zajmuje miejsce czwarte ze współczynnikiem 0.81. Jeśli chodzi o udostępnione rowery i hulajnogi elektryczne Kopenhaga posiada ich 14,5 na 1000 mieszkańców, a Oslo 11,9. Oba te skandynawskie mają również bardzo rozbudowaną infrastrukturę do ładowania pojazdów elektrycznych. Oslo „dysponuje” mocą 133,8 kW na 1000 mieszkańców, a Kopenhaga mocą rzędu 89,5 kW na analogiczną liczbę mieszkańców.

W całym tym rankingu polskie miasta figurują w okolicach środka stawki. Trójmiasto zajmuje 23 miejsce, Kraków 26, a Warszawa 27.

Korzyści płynące z elektryfikacji komunikacji miejskiej

Elektryfikacja komunikacji miejskiej przynosi szereg korzyści, zarówno dla samych miast, jak i dla środowiska. Jednym z głównych aspektów jest redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza. Pojazdy elektryczne nie emitują szkodliwych spalin podczas jazdy, co znacznie poprawia jakość powietrza w obszarze miejskim, korzystnie wpływając zarówno na zdrowie mieszkańców, jak i na ogólne środowisko. Wraz z elektryfikacją, obserwuje się także ograniczenie poziomu hałasu. Elektryczne środki transportu są zazwyczaj znacznie cichsze niż tradycyjne pojazdy spalinowe, co z kolei przyczynia się do redukcji zanieczyszczenia akustycznego i poprawy jakości życia w mieście.

Stanowi to również istotny krok w kierunku zrównoważonej mobilności. Ogranicza zależność od paliw kopalnych, co przekłada się na poprawę bezpieczeństwa energetycznego. Ponadto, pojazdy elektryczne często charakteryzują się niższymi kosztami eksploatacji. Choć inwestycja początkowa może być wyższa, to długofalowo korzyści ekonomiczne są znaczne. Inwestycja w elektryfikację komunikacji miejskiej przyczynia się również do poprawy wizerunku miasta. Miasta, które dążą do zrównoważonego rozwoju i podejmują działania na rzecz ochrony środowiska, mogą przyciągać inwestorów, mieszkańców oraz turystów. Podsumowując, elektryfikacja transportu publicznego to kompleksowy proces, który przynosi wielowymiarowe korzyści, przyczyniając się do budowy bardziej zrównoważonych, przyjaznych dla środowiska miast.

Maksym Berger