Ogólne informacje

Łotwa, kraj położony w Europie Północnej nad Morzem Bałtyckim, charakteryzuje się bogatą historią i dynamicznie rozwijającą się gospodarką. Stolicą kraju jest Ryga – największe miasto, będące również centrum kulturalnym, ekonomicznym i politycznym. Oficjalnym językiem jest łotewski.

Łotwa jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 roku, a od 1 stycznia 2014 roku należy do strefy euro. Kraj wchodzi także w skład strefy Schengen od 21 grudnia 2007 roku, co ułatwia podróżowanie i wymianę handlową w regionie. Zajmuje powierzchnię 64 594 km² i zamieszkuje ją 1 871 882 osób – dane Eurostat za 2024.

Łotwa funkcjonuje jako republika parlamentarna. Prezydent pełni głównie funkcje reprezentacyjne, podczas gdy premier kieruje rządem. Kraj podzielony jest na 43 jednostki administracyjne, obejmujące 36 powiatów i 7 miast wydzielonych, które mają własne organy administracyjne i rady miejskie.

Gospodarka i handel

Produkt Krajowy Brutto (PKB) na mieszkańca wynosi 26 600 euro, co plasuje Łotwę poniżej średniej unijnej (37 600 euro). Łotwa odpowiada za 0,2 proc. całkowitego PKB Unii Europejskiej – wynika z danych Eurostatu.

Gospodarka kraju jest zróżnicowana, a kluczowe sektory to usługi (63,65 proc. PKB), przemysł (19,83 proc.) oraz rolnictwo (4,04 proc.) – wynika z danych Banku Światowego za 2022 rok. Do głównych produktów eksportowych należą pasze dla zwierząt, produkty przemysłu drzewnego oraz wyroby mleczne, natomiast import obejmuje gaz ziemny, surowce przemysłowe i miedź.

Średnie wynagrodzenie netto w 2022 roku wynosiło 1006 euro, a zarobki najszybciej rosły w sektorze usług, budownictwa i nieruchomości. Łotwa przystąpiła do strefy euro w 2014 roku, wprowadzając korzystne reformy podatkowe, które uczyniły ją atrakcyjnym miejscem dla inwestorów. Mimo to kraj zmaga się z wyzwaniami, takimi jak wysoki poziom emigracji zarobkowej (9 proc. ogółu zatrudnionych) oraz znaczący udział szarej strefy w gospodarce (21,3 proc. PKB) – podlicza Bank Światowy.

Partnerzy handlowi i inwestycje

Analizy agencji Trade Map wskazują, że najważniejszymi partnerami handlowymi w eksporcie są Litwa (17,1 proc.), Estonia (11,4 proc.) i Rosja (9,6 proc.). Import obejmuje głównie towary z Litwy (23,2 proc.), Estonii (10 proc.) i Niemiec (9,7 proc.).

Łotwa i Polska utrzymują dobre relacje gospodarcze. W 2022 roku wartość polskich inwestycji na Łotwie wyniosła 165 mln EUR, a łotewskich inwestycji w Polsce – 66 mln EUR. W Polsce działa 59 spółek z udziałem kapitału łotewskiego, zatrudniających łącznie ponad 500 osób – wynika z danych polskiego Ministerstwa Rozwoju i Technologii. Kraj, pomimo niewielkich rozmiarów, odgrywa istotną rolę w regionie bałtyckim i stale rozwija swoje możliwości gospodarcze, w tym eksport, inwestycje i współpracę międzynarodową.

Informacje dla podróżujących na Łotwę

Polacy mogą przekraczać granicę Łotwy na podstawie paszportu, paszportu tymczasowego lub dowodu osobistego. Obywatele RP, korzystając z prawa do swobodnego przepływu osób w ramach Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego, mogą przebywać na Łotwie do 90 dni. Jeśli celem wizyty jest turystyka, nie ma konieczności zgłaszania pobytu.

W zakresie ubezpieczenia zdrowotnego, osoby ubezpieczone w Narodowym Funduszu Zdrowia mają prawo do korzystania z opieki medycznej na Łotwie w nagłych sytuacjach. Konieczne jest posiadanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). Karta ta uprawnia jedynie do podstawowych świadczeń w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia, dlatego warto wykupić dodatkowe prywatne ubezpieczenie. Obejmuje ono szerszy zakres usług, takich jak leczenie w prywatnych placówkach medycznych czy transport medyczny.

Zdrowie

Opieka zdrowotna na Łotwie jest odpłatna. Wizyta u lekarza rodzinnego kosztuje 2 EUR, doba w szpitalu 10 EUR, natomiast bez ważnego ubezpieczenia koszt hospitalizacji wynosi około 50 EUR. Wizyta u internisty w gabinecie prywatnym zaczyna się od 35 EUR, a u specjalisty od 35 do 50 EUR. Usługi stomatologiczne, takie jak RTG, znieczulenie i wypełnienie, kosztują od 35 EUR.

Polski MSZ przypomina, że przed podróżą na Łotwę nie ma obowiązku wykonywania szczepień. Należy jednak pamiętać o zagrożeniu chorobami przenoszonymi przez kleszcze, takimi jak borelioza czy odkleszczowe zapalenie opon mózgowych, szczególnie w sezonie aktywności tych pajęczaków.

Przepisy

Dla kierowców istotne jest, że na Łotwie obowiązują opłaty drogowe dla pojazdów powyżej 3 ton przeznaczonych do przewozu ładunków. Ponadto, należy pamiętać o całorocznym obowiązku jazdy z włączonymi światłami mijania, a w okresie zimowym (od 1 grudnia do 1 marca) o konieczności używania opon zimowych. W terenie zabudowanym można poruszać się z prędkością do 50 km/h, poza terenem zabudowanym do 90 km/h, a na autostradach do 110 km/h. Sieć autostrad liczy 1680 kilometrów.

Rowerzyści są zobowiązani do noszenia kasków i mogą poruszać się po ulicach jedynie po zdaniu egzaminu na kartę rowerową. W przypadku braku odblasków na nieoświetlonych drogach grozi mandat w wysokości do 30 EUR.

Na Łotwie obowiązują surowe przepisy dotyczące jazdy pod wpływem alkoholu, które mogą skutkować karą pozbawienia wolności. Podróżni powinni również pamiętać, że nielegalny przywóz, posiadanie czy handel narkotykami jest surowo karany. W przypadku popełnienia wykroczenia cudzoziemcy są zobowiązani do zapłacenia mandatu na miejscu lub wniesienia kaucji. Władze mogą zatrzymać dokumenty rejestracyjne pojazdu lub prawo jazdy do czasu uregulowania kary.

Sektor automotive

Łotwa – według statystyk firmy IBIS World – zajęła 29. miejsce w Europie pod względem przychodów z produkcji pojazdów mechanicznych w 2024 roku, z wartością wynoszącą 8,5 mln EUR. Przychody branży na przestrzeni ostatnich pięciu lat charakteryzowały się umiarkowaną zmiennością, przy średniej rocznej zmianie wynoszącej 31,3 proc. Rynek ten, choć niewielki, wykazuje potencjał wzrostu w nadchodzących latach, na co wskazują zarówno dane o rosnącej liczbie samochodów na mieszkańca, jak i rozwój sektora produkcji podzespołów.

Na Łotwie działa blisko 50 firm z sektora motoryzacyjnego, jednak większość z nich to przedstawicielstwa i importerzy europejskich marek samochodowych. Z danych globalnej firmy analitycznej ReporterLinker wynika, że główne obszary produkcji obejmują tłumiki samochodowe, rury wydechowe, sprzęgła, elementy układów hamulcowych oraz inne części wykorzystywane zarówno w pierwszym montażu, jak i na rynku aftermarketowym.

Pomimo skromnych rozmiarów branży, Łotwa ma unikatową pozycję dzięki firmie Dartz, jedynemu producentowi samochodów w kraju.

Branża sprzedaży samochodów i lekkich pojazdów silnikowych również notuje stabilny wzrost. W latach 2017–2023 przychody w tym segmencie zwiększyły się z 1,2 mld USD do 1,3 mld USD. Jednocześnie liczba samochodów osobowych na 1000 mieszkańców wzrosła z 305 w 2012 roku do 341 w 2016 roku, co wskazuje na rosnące zapotrzebowanie na pojazdy w kraju.

Najbardziej dynamicznie rozwijającym się segmentem przemysłu motoryzacyjnego na Łotwie jest produkcja podzespołów samochodowych. Łączne przychody z tego sektora w latach 2016–2022 wyniosły około 750 mln USD, co jest znaczącym osiągnięciem dla kraju o populacji poniżej 2 milionów mieszkańców.

Prognozy statista.com na lata 2024–2029 wskazują na dalszy rozwój rynku podzespołów i części zamiennych, wspierany przez rosnące zapotrzebowanie zarówno na rynku lokalnym, jak i w eksporcie. Chociaż produkcja samochodów pozostaje marginalna, Łotwa może stać się istotnym graczem w regionalnym łańcuchu dostaw dla przemysłu motoryzacyjnego – wskazują ekonomiści.

Rynek samochodów

Łotewski rynek samochodów osobowych w 2025 roku osiągnie przychody na poziomie 707,8 mln USD, a przewidywany roczny wzrost (CAGR) wyniesie 1,69 proc. w latach 2025–2029, co przełoży się na wartość 757,0 mln USD w 2029 roku. Kluczowym segmentem rynku pozostaną SUV-y, które w 2025 roku osiągną wartość 440,7 mln USD. Przewiduje się, że sprzedaż samochodów osobowych w 2029 roku wyniesie 22,46 tys. pojazdów – wynika z projekcji statista.com.

Ale do dopiero przed Łotyszami, bo po okresie stagnacji spowodowanym pandemią oraz wojną w Ukrainie rynek nowych samochodów na Łotwie odżył, choć obecnie zmagają się z nim wyzwania związane z nadpodażą pojazdów i zmniejszonym popytem. W ubiegłym roku sprzedaż nowych samochodów – na przykładzie danych Moller Auto w krajach bałtyckich – wzrosła o niemal jedną trzecią w stosunku do roku poprzedniego, powracając do poziomów sprzed kryzysu. Najpopularniejsze marki to Toyota, Škoda, Volkswagen i Dacia.

Obecnie rynek wykazuje oznaki spowolnienia – rejestracje nowych samochodów spadły o 13 proc. w porównaniu z ubiegłym rokiem. Według Uģisa Dermanisa, kierownika marki Hyundai w firmie Skandi Motors – cytowanego przez portal lsm.lv – rynek charakteryzuje się umiarkowaną ostrożnością, na co wpływ mają regionalna niepewność związana z wojną oraz wysokie stopy procentowe kredytów bankowych, choć te ostatnie zaczynają spadać.

Z perspektywy kredytobiorców, banki pozostają ostrożne w udzielaniu kredytów, co wpływa na ograniczony dostęp do finansowania zakupu nowych samochodów. Aivars Rudi z Łotewskiego Stowarzyszenia Kredytobiorców wskazuje, że wysokie koszty kredytów zniechęcają konsumentów, mimo że samochody coraz częściej stają się koniecznością, a nie luksusem.

Zwłaszcza segment samochodów elektrycznych na Łotwie zmaga się z trudnościami. Sprzedaż spadła o 35 proc. w porównaniu z ubiegłym rokiem, co wynika z braku tanich modeli dostępnych na rynku oraz oczekiwania kupujących na wsparcie państwowe, które wciąż jest odkładane. Andris Kulbergs, prezes Związku Samochodowego, prognozuje, że spadek sprzedaży nowych samochodów utrzyma się na poziomie około 12 proc., co dotyczy zarówno modeli konwencjonalnych, jak i elektrycznych.

Mimo tych wyzwań, potencjał wzrostu rynku na Łotwie pozostaje w zasięgu ręki. Konsumenci coraz częściej rozważają zakup nowych samochodów zamiast używanych, głównie z powodu przyszłych regulacji dotyczących emisji spalin. Długoterminowe prognozy zakładają, że przy sprzyjających warunkach gospodarczych i stabilizacji kredytów rynek samochodowy na Łotwie może osiągnąć zrównoważony wzrost w kolejnych latach.

Park samochodowy

Na Łotwie „benzyna” dominuje w rejestracjach nowych samochodów, co potwierdzają dane Eurostatu z 2023 roku. Spośród 18 451 nowych pojazdów zarejestrowanych w tym okresie ponad 12 000, czyli 68 proc., to samochody benzynowe. Warto zauważyć, że około połowa z nich była wyposażona w hybrydowy układ napędowy różnego rodzaju. Rejestracje objęły także około 1 000 pojazdów hybrydowych z silnikiem Diesla oraz ponad 1 600 samochodów elektrycznych zasilanych wyłącznie akumulatorem trakcyjnym.

Jednocześnie Łotwa jest jednym z dziesięciu krajów w Unii Europejskiej, gdzie nowe samochody z napędem hybrydowym (benzynowym, wysokoprężnym, plug-in i innymi) przewyższają liczbę pojazdów napędzanych wyłącznie benzyną, olejem napędowym lub alternatywnymi paliwami. Do tego grona należą również Belgia, Estonia, Finlandia, Węgry, Włochy, Litwa, Malta, Niderlandy i Polska.

Pomimo rosnącego zainteresowania nowymi technologiami napędowymi, Łotwa pozostaje krajem o najniższym wskaźniku motoryzacji, wynoszącym zaledwie 418 samochodów osobowych na 1000 mieszkańców. Dla porównania, liderzy rankingu, tacy jak Włochy (694 samochody na 1000 mieszkańców) czy Luksemburg (675 samochodów), znacząco przewyższają ten poziom. Inne kraje z wysokim wskaźnikiem to Cypr, Finlandia i Estonia, gdzie liczba samochodów na 1000 mieszkańców przekracza 600.

Niestety, niski wskaźnik motoryzacji idzie w parze z jedną z najstarszych flot samochodowych w Unii Europejskiej, mimo że liczba zarejestrowanych pojazdów wzrosła o 10 proc. w latach 2018–2023. Te dane pokazują, że choć rynek samochodowy na Łotwie wykazuje pewne oznaki rozwoju, pozostaje w tyle w stosunku do innych krajów regionu.

Dane

Łotewski park samochodowy w 2023 roku liczył łącznie 860 408 pojazdów lekkich (kategorii M1 i N1). Spośród nich 57 238 pojazdów zasilanych było paliwami alternatywnymi, co stanowiło 6,45 proc. całkowitej floty. Dane Europejskiego Obserwatorium Paliw Alternatywnych z 15 stycznia 2025 roku ukazują rosnącą, choć wciąż niewielką, obecność pojazdów ekologicznych na łotewskich drogach.

Według analiz Eurostatu, opublikowanych w 2021 r., w UE nastąpił znaczny wzrost liczby elektrycznych pojazdów osobowych w porównaniu z 2020 r. (+76 proc.), a tempo wzrostu Łotwy pod tym względem było zbliżone do średniej UE (+75 proc.). Aktualne dane Trading Economics, pokazują, że liczba rejestracji samochodów elektrycznych na Łotwie wykazuje zmienność. W listopadzie 2024 roku zarejestrowano jedynie 108 takich pojazdów, co oznacza spadek w porównaniu do października, kiedy to liczba rejestracji wyniosła 117. Od 2022 roku średnia liczba rejestracji elektryków wynosiła 114,26 sztuk miesięcznie, z rekordowym wynikiem 193 rejestracji w czerwcu 2023 roku oraz najniższym poziomem 47 rejestracji w lutym 2022 roku.

Choć tempo wzrostu liczby pojazdów elektrycznych jest zauważalne, dynamika pozostaje nieregularna. Fluktuacje mogą wynikać z różnych czynników, takich jak dostępność pojazdów, wahania cen, rozwój infrastruktury ładowania, dostępność kredytów czy zmiany w systemie zachęt. Obecny udział pojazdów zasilanych paliwami alternatywnymi, choć niewielki, wskazuje na kierunek, w którym zmierza łotewska motoryzacja, wspierana przez przepisy i działania na rzecz zrównoważonego transportu.

Sieć ładowania

Łotwa rozwija za to swoją infrastrukturę ładowania pojazdów elektrycznych, co czyni ją jednym z kluczowych graczy w regionie pod względem liczby ładowarek (na tle liczby zarejestrowanych samochodów elektrycznych). Według danych z raportu Europejskiego Obserwatorium Paliw Alternatywnych (EAFO), w trzecim kwartale 2024 roku sieć ładowania pojazdów elektrycznych na Łotwie obejmowała 1 045 stacji ładowania, z czego aż 61,3 proc. stanowiły ładowarki prądu przemiennego (AC).

Mimo że Łotwa nie jest liderem pod względem całkowitej liczby punktów ładowania w Europie, wyróżnia się na tle innych krajów wysoką proporcją stacji ładowania o dużej mocy w stosunku do liczby zarejestrowanych pojazdów elektrycznych. W tej kategorii Łotwa, wraz z Estonią i Bułgarią, została wskazana jako jeden z liderów w raporcie EAFO, co świadczy o priorytetowym podejściu do zapewnienia infrastruktury wspierającej szybkie ładowanie.

Co więcej, raport EAFO podkreśla także znaczenie analiz trendów w rozmieszczeniu i przepustowości punktów ładowania w Europie. W pierwszym kwartale 2024 roku zauważono wzrost liczby urządzeń do ładowania o dużej mocy, co wskazuje na rosnące zapotrzebowanie na infrastrukturę przystosowaną do dynamicznie zwiększającej się liczby pojazdów elektrycznych. Na Łotwie takie podejście odzwierciedla nie tylko rozwój sieci ładowania, ale również wspiera krajowe dążenia do redukcji emisji i promowania mobilności opartej na paliwach alternatywnych.

System zachęt

Na Łotwie system zachęt i regulacji wspierających zakup i użytkowanie pojazdów zeroemisyjnych, w tym elektrycznych, podlega corocznym aktualizacjom, mającym na celu zwiększenie ich popularności oraz rozwój infrastruktury z nimi związanej. Kolejna aktualizacja przewidziana jest  28 lutego 2025 roku, podczas gdy ostatnia została opublikowana 23 kwietnia 2024 roku i obejmuje sytuację na rok 2024.

W ramach zachęt podatkowych pojazdy elektryczne są całkowicie zwolnione z podatku rejestracyjnego. Ponadto wszystkie pojazdy, w tym samochody osobowe, ciężarowe, autobusy i motocykle, których emisja CO2 nie przekracza 50 g/km, korzystają z tego samego zwolnienia w ramach podatku od użytkowania pojazdów (Vehicle Operation Tax). Firmy mogą także korzystać z obniżonych kosztów, gdyż minimalna stawka podatku dla pojazdów elektrycznych wynosi zaledwie 10 euro.

Lokalne władze również wprowadzają dodatkowe korzyści dla właścicieli pojazdów zeroemisyjnych. Samochody elektryczne mogą poruszać się pasami przeznaczonymi dla komunikacji publicznej, bezpłatnie parkować w Rydze i Lipawie, a także wjeżdżać do strefy Jurmały bez konieczności ponoszenia opłat.

Chociaż nie przewidziano ulg w podatku VAT, rząd Łotwy zachęca do zgłaszania nowych propozycji dotyczących krajowych i lokalnych zachęt. Każda inicjatywa jest analizowana i, w miarę możliwości, wdrażana w krótkim czasie. System zachęt pokazuje, że Łotwa konsekwentnie dąży do promowania pojazdów ekologicznych, stawiając na wspieranie ich dostępności i redukcję barier kosztowych.

Promocja elektromobilności

Mimo, że ten nie duży kraj ma rynek zdominowany w dalszym ciągu przez pojazdy z konwencjonalnym napędem, to trzeba podkreślić, że elektromobilność na Łotwie rozwija się dynamicznie, a kraj przygotowuje się na kolejną falę innowacji w sektorze pojazdów elektrycznych. Dzieje się tak za sprawą, m.in. kampanii i wydarzeń promujących zrównoważony transport. W połowie ubiegłego roku zainaugurowano wydarzenie o nazwie Latvian E-Car 2024/2025, którego celem jest ocena pojazdów elektrycznych w różnych kategoriach, takich jak „Stworzone dla miasta”, „Wybór rodziny” czy „Klasa biznesowa”. Jury złożone z profesjonalistów i entuzjastów motoryzacji wybiera najlepsze samochody w przedziałach cenowych poniżej i powyżej 50 000 euro. Gusts Kikusts i Roberts Jansons, organizatorzy wydarzenia – cytowani przez Tha Baltic Times – podkreślili, że projekt powstał, aby stworzyć platformę do prezentacji i oceny najnowszych technologii w elektromobilności.

Wzrost liczby samochodów elektrycznych na Łotwie jest imponujący – od 2015 roku liczba tych pojazdów wzrosła 33-krotnie. Jānis Irbe, sekretarz parlamentarny Ministerstwa Klimatu, zauważa, że państwowe programy wsparcia na zakup elektryków znacząco przyczyniły się do zmniejszenia emisji CO2.

W Rydze, gdzie liczba stacji ładowania wzrosła o 67 proc., planuje się dalszy rozwój infrastruktury, w tym zwiększenie liczby punktów ładowania do 10 000 do 2035 roku (obecnie jest ich 300). Władze miejskie oferują również korzyści dla właścicieli elektryków, takie jak darmowe parkowanie i możliwość korzystania z pasa komunikacji miejskiej. Łotewski włodarze wiedzą także, że szybkie ładowanie jest kluczowym elementem przyszłego rozwoju, dlatego planuje się budowę punktów ultraszybkiego ładowania, które pozwolą na pełne naładowanie samochodów w 15-30 minut. Technologia superszybkiego ładowania staje się popularna dzięki współpracy z fińską firmą Kempower. A zatem elektromobilność na Łotwie to nie tylko rozwój technologiczny, ale także szansa na poprawę jakości życia i ochronę środowiska. Inwestycje w infrastrukturę i promocję pojazdów elektrycznych wyznaczają drogę do zrównoważonej przyszłości kraju.

Reasumując, mimo trudności, jakie towarzyszą łotewskiemu rynkowi elektromobilności, kraj ten nie rezygnuje z ambicji w zakresie zrównoważonego transportu. Wzrost liczby stacji ładowania, system zachęt oraz rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństwa zwiastują, że Łotwa ma szansę na dynamiczny rozwój rynku pojazdów elektrycznych w nadchodzących latach. Choć obecna sytuacja wymaga wsparcia zarówno ze strony państwa, jak i producentów, kraj ten może stać się jednym z liderów elektromobilności w regionie bałtyckim.

Oskar Włostowski