Częściowym rozwiązaniem tego problemu jest m.in. popularyzacja ruchu rowerowego w miastach. W krajach Europy Zachodniej czy Skandynawii, rower stał się głównym środkiem transportu, skutecznie zastępując samochody w codziennych dojazdach. Niderlandy, będące liderem tej rewolucji, mają 23 mln rowerów na 17 mln mieszkańców i 37 tys. km ścieżek rowerowych. W Kopenhadze rower odpowiada za 49% wszystkich podróży miejskich, co nie tylko sprzyja oszczędnościom, ale też poprawia zdrowie mieszkańców.

Rower w tych krajach to także element zrównoważonego rozwoju, wspierany inwestycjami w infrastrukturę, jak rozbudowane ścieżki, parkingi rowerowe i wypożyczalnie rowerów. W miastach, takich jak Amsterdam czy Oslo, rower często jest szybszy niż samochód, szczególnie w godzinach szczytu, co pokazuje, że może być realną alternatywą dla aut.

Rodzimy rynek

W Polsce rosnąca popularność rowerów znajduje odzwierciedlenie zarówno w sprzedaży, jak i rozwoju infrastruktury. W 2021 roku sprzedano 1,46 mln rowerów, a na 2024 rok prognozuje się sprzedaż na poziomie 1,21 mln sztuk. Co ciekawe, coraz więcej osób decyduje się na e-bike’i – co dziesiąty Polak już je posiada, a 46% rozważa taki zakup.

Nasz kraj staje się również istotnym graczem w produkcji rowerów, z udziałem 10% w unijnej produkcji oraz drugim miejscem w Europie pod względem produkcji e-bike’ów. Dane wskazują także, że w okresie ostatnich 10 lat przybyło u nas 13 tys. km dróg rowerowych, co wspiera rosnące zapotrzebowanie na ekologiczny transport. Dodatkowo, ponad 70% Polaków korzysta z rowerów, z czego co czwarty użytkownik jeździ przez cały rok, co dodatkowo potwierdza rosnący trend rowerowy w kraju.

Ale i u nas się wiele zmienia jeśli chodzi o rowerową infrastrukturę. Dla przykładu w Warszawie jest 544,8 km dróg dla rowerów, 108,8 km ulic z kontraruchem (w tym 4,8 km kontrapasów), 78,6 km ciągów pieszo-rowerowych i 53,3 km pasów rowerowych.

Elektryczne jednoślady z dofinansowaniem

Rozwój infrastruktury rowerowej w Polsce wspierają również działania na szczeblu europejskim. W lutym 2023 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję, która zakłada podwojenie liczby kilometrów przejeżdżanych na rowerze w Europie do 2030 roku – około 312 miliardów kilometrów rocznie. Choć Polska jeszcze nie dołączyła do grona krajów z narodową strategią rowerową, rosnąca popularność rowerów i rozwój infrastruktury mogą sprzyjać włączeniu się w te europejskie inicjatywy.

Jednym z czynników motywujących do przesiadki na rower jest rosnąca świadomość ekologiczna. Aż 81% Polaków deklaruje, że chce mieć wpływ na poprawę jakości powietrza w swoich miastach. Również rowery elektryczne zyskują na popularności – 62% ankietowanych Polaków byłoby zainteresowanych ich zakupem, gdyby cena była niższa dzięki dopłatom. A dopłaty do elektrycznych rowerów w naszym kraju będą od 2025 roku. Warto przypomnieć, że na ten cel przeznaczono 300 mln zł. Dofinansowanie wynosie 50% wartości roweru, ale nie więcej niż 5000 zł w przypadku roweru elektrycznego i do 9000 zł za rower towarowy cargo z napędem elektrycznym. To krok w dobrym kierunku, który z pewnością spopularyzuje poruszanie się jednośladami w miastach, ale nie tylko.

Miasta przyjazne dla wszystkich

W dzisiejszych miastach często spotykamy się z sytuacją, w której infrastruktura drogowa jest projektowana z myślą o samochodach, podczas gdy potrzeby pieszych, rowerzystów czy użytkowników transportu publicznego schodzą na dalszy plan. Takie podejście prowadzi do problemów zdrowotnych, pogłębia nierówności społeczne i sprzyja marginalizacji osób starszych oraz dzieci, które mają ograniczone możliwości poruszania się w takim otoczeniu.

Gil Peñalosa, urbanista i założyciel organizacji 8 80 Cities, jest orędownikiem idei miast przyjaznych dla wszystkich grup wiekowych. Podkreśla, że: „musimy przestać projektować miasta tak, jakby każdy miał 30 lat i był w doskonałej formie.” W swoich wypowiedziach na temat przyszłości miast zaznacza, że przestrzeń miejska powinna służyć wszystkim mieszkańcom, niezależnie od ich wieku czy kondycji fizycznej.

Samochód oddaje ulice rowerom

Peñalosa wierzy, że kluczem do tworzenia zdrowych, zrównoważonych miast jest wprowadzenie infrastruktury, która zachęca do aktywnego trybu życia i integruje różnorodne formy mobilności. Wskazuje na konieczność obniżenia ograniczeń prędkości dla samochodów, tworzenia szerokich chodników, zielonych alejek oraz bezpiecznych i chronionych ścieżek rowerowych. „Spacerowanie lub jazda na rowerze to jedyny sposób indywidualnej mobilności dla młodzieży i osób starszych. Powinno to być prawem” – podkreśla Peñalosa.

W swoich działaniach Peñalosa zwraca uwagę na potrzebę zapewnienia równowagi między przestrzenią przeznaczoną dla pieszych, rowerzystów a tą dla samochodów. W Bogocie, gdzie pełnił funkcję komisarza ds. parków, wprowadził program Ciclovía, który co niedzielę zamykał 120 km dróg dla ruchu samochodowego, oddając je pieszym i rowerzystom. Ten model stał się inspiracją dla miast na całym świecie, które zaczynają dostrzegać korzyści płynące z ograniczenia ruchu samochodowego i promowania zrównoważonych form transportu.

Społeczność – kluczowy gracz w transformacji miast

Obywatele nie mogą być jedynie widzami w procesie planowania urbanistycznego. Zgodnie z słowami Gila Peñalosy „obywatele muszą zaangażować się w proces” tworzenia miast przyjaznych dla wszystkich. Wskazuje na potrzebę współpracy między mieszkańcami a władzami miast, aby wspólnie kształtować przestrzeń miejską odpowiadającą na rzeczywiste potrzeby społeczności.

Jednym z przykładów takiego podejścia jest inicjatywa Ann Fenton, nauczycielki wychowania fizycznego z Ontario, która zablokowała parking przed szkołą, zachęcając dzieci i rodziców do chodzenia pieszo lub jazdy na rowerze. To pokazuje, jak małe działania mogą prowadzić do znaczących zmian w skali całego miasta.

KNM – forum dla praktyków i wizjonerów

Z myślą o przyszłości naszych miast, w dniach 24-26 września 2024 roku w Łodzi odbędzie się Kongres Nowej Mobilności (KNM), który zgromadzi ekspertów, urbanistów i praktyków z całego świata, by dyskutować nad nowymi formami mobilności i ich wpływem na jakość życia w miastach. Gil Peñalosa jako jeden z prelegentów, będzie dzielił się swoją wizją zrównoważonych miast i podkreślał znaczenie mobilności miejskiej i zrównoważonej urbanistyki, jako siły napędowej dla mieszkańców, reprezentujących wszystkie grupy wiekowe.

OW