Litwa, największa gospodarka spośród państw bałtyckich, jest zaliczana do grona o wysokich dochodach. Gospodarka, mająca profil eksportowy, przetrwała stosunkowo dobrze skutki pandemii COVID-19, powracając do poziomu sprzed kryzysu już w pierwszym kwartale 2021 roku. Jednak wpływ wojny w Ukrainie, w tym wzrost cen energii oraz zwiększenie wydatków na obronność (z 2 proc. PKB w 2021 r. do 2,8 proc. w 2023 r.), chwilowo zahamowały jej rozwój. Głównymi odbiorcami litewskiego eksportu są Niemcy, Polska, Łotwa, Estonia i Niderlandy, a w strukturze importu Litwa dostarcza Polsce głównie produkty mineralne, tworzywa sztuczne i artykuły przemysłu chemicznego.
Strategiczne położenie geograficzne kraju sprzyja rozwojowi sektora logistycznego, obejmującego transport drogowy, kolejowy i morski (z portem w Kłajpedzie), który jednak od 2021 roku przechodzi reorientację w wyniku sankcji nałożonych na Rosję i Białoruś. Litwa inwestuje w odnawialne źródła energii, takie jak energia wiatrowa (morska i lądowa) oraz fotowoltaika, planując do 2050 roku osiągnąć 100 proc. pokrycia krajowego zapotrzebowania na energię ze źródeł odnawialnych i stać się eksporterem energii. W sektorze finansowym kraj aktywnie wspiera rozwój branży fin-tech, a władze stawiają na innowacje technologiczne, w tym na rozwój przemysłu półprzewodników.
Litewskie władze zwracają uwagę, że wzrost gospodarczy w najbliższych latach będzie wspierany przez środki unijne z Funduszu Odbudowy i Rozwoju oraz Wieloletniej Perspektywy Finansowej na lata 2021–2027. Do głównych wyzwań należą problemy demograficzne (reformy emerytalne i zwiększenie efektywności rynku pracy), reforma służby zdrowia oraz edukacji. Z danych KUKE.com wynika, że Polska jest ważnym partnerem gospodarczym Litwy, zarówno jako odbiorca litewskich towarów, jak i dostawca maszyn, urządzeń mechanicznych, metali nieszlachetnych oraz środków transportu. Ważnymi polskimi inwestorami w Litwie są m.in. PKN Orlen i PZU, co dodatkowo wzmacnia relacje gospodarcze między krajami.
Sektor motoryzacyjny
Litewski sektor motoryzacyjny zajął 26. miejsce w Europie pod względem przychodów z produkcji pojazdów mechanicznych w 2024 roku, osiągając wartość 23,1 miliona EUR – wskazuje agencja IbisWorld. Przychody uzyskiwane przez firmy z branży automotive charakteryzują się stosunkowo niską zmiennością, a średnia roczna zmiana przychodów w ostatnich pięciu latach wynosiła 10,9 proc., co wskazuje na stabilność w tym sektorze. Z kolei prognozy Reporterlinker.com dotyczące rejestracji pojazdów wskazują na wzrost do około 63 000 sztuk do 2028 roku, co oznacza średni roczny wzrost na poziomie 3 proc., przy rocznym wskaźniku wzrostu na poziomie 7,6 proc. od 2010 roku.
Z kolei w 2025 roku przewidywana wartość przychodów na rynku samochodów osobowych w Litwie ma wynieść 1 017 milionów USD, z roczną stopą wzrostu (CAGR) na poziomie 1,47 proc. do 2029 roku. W 2023 roku Litwa zajmowała 64. miejsce w światowym rankingu rejestracji pojazdów. Aktualnie, największym segmentem rynku są SUV-y, których wartość prognozowana na 2025 rok to 583 miliony USD, a sprzedaż samochodów osobowych w 2029 roku ma osiągnąć 34,09 tys. pojazdów – wynika z analiz statista.com.
W związku z rosnącym nasyceniem rynku pracy w branży motoryzacyjnej i spadkiem bezrobocia, tradycyjne lokalizacje w Europie Środkowej i Wschodniej zaczynają tracić swoją atrakcyjność. Wysokie koszty pracy w takich krajach jak Polska, Słowacja i Czechy oraz brak kadry zmuszają producentów do poszukiwania nowych miejsc do inwestycji. I to Litwa, na ich tle, wyróżnia się konkurencyjnością kosztową oraz wysoką jakością, co czyni ją atrakcyjnym miejscem dla producentów, zwłaszcza w zakresie komponentów o wyższej wartości. Dodatkowo, kraj przoduje w Unii Europejskiej pod względem liczby absolwentów STEM (z ang. Science, Technology, Engineering, Mathematics – nauka, technika, inżynieria, matematyka), co zapewnia dostęp do wysoko wykwalifikowanej kadry.
Dodatkowo, rząd litewski aktywnie wspiera sektor motoryzacyjny, inwestując w infrastrukturę, badania i rozwój, oraz przyciągając zagraniczne inwestycje. Przykładem tego są takie firmy jak Hella, Continental i AL-KO, które w ostatnich latach otworzyły swoje zakłady na Litwie. W 2025 roku Litwa wprowadziła nowe przepisy, które umożliwiają testowanie zaawansowanych systemów wspomagania kierowcy (ADAS), co pokazuje elastyczność rządu w reagowaniu na zmiany w przemyśle motoryzacyjnym, w tym w kierunku pojazdów elektrycznych i autonomicznych.
Kluczowym elementem rozwoju litewskiego sektora motoryzacyjnego jest Baltic Automotive Components Cluster (BACC), założony w 2013 roku. Klaster łączy 17 firm motoryzacyjnych, dwie instytucje edukacyjne oraz Strefę Wolnej Gospodarki w Kiejdanach. Jego działania koncentrują się na wsparciu firm w całym łańcuchu wartości, z naciskiem na rozwój umiejętności, doskonałość produkcyjną, dostęp do nowych technologii oraz rozwój infrastruktury, co ma na celu zwiększenie konkurencyjności regionu na rynku motoryzacyjnym.
Elektromobilność u naszych sąsiadów
Litewski rynek elektromobilności rozwija się w dynamiczny sposób, chociaż nie w tempie, które mogłoby zaspokoić ambitne cele wyznaczone przez rząd. W 2019 roku litewskie Ministerstwo Energii postawiło sobie za cel zwiększenie liczby pojazdów elektrycznych do 230 000 do 2030 roku. Równocześnie, w Krajowym Raporcie o Infrastrukturze Ładowania (NIR), w którym również wskazano cel, przewiduje się, że do 2025 roku na Litwie będzie zarejestrowanych ponad 50 000 pojazdów elektrycznych, a do 2030 roku liczba ta ma wzrosnąć do niemal 250 000. Obecnie w kraju znajduje się około 19 000 pojazdów elektrycznych i hybrydowych typu plug-in (PHEV), co stanowi istotną część floty samochodowej, jednak niezbędne jest dalsze przyspieszenie rozwoju rynku.
Tamtejszy rząd wprowadził też szereg zachęt, aby przyspieszyć ten proces. Firmy oraz użytkownicy prywatni są zwolnieni z płacenia podatku rejestracyjnego za nowe pojazdy elektryczne. Dodatkowo przedsiębiorcy, którzy zdecydują się na zakup samochodów elektrycznych, mogą liczyć na ulgi podatkowe oraz dotacje sięgające 400 000 euro. Dla osób prywatnych przewidziane są bonusy do 2500 euro na zakup używanego pojazdu elektrycznego i do 5000 euro za nowego. Dodatkowo, do ubiegłego roku samochody elektryczne były zwolnione z podatku drogowego, co obniżało koszty ich posiadania. W 2023 roku wprowadzono też obniżkę podatku VAT na zakupy do 50 000 euro, co także ma sprzyjać rozwojowi rynku elektromobilności na Litwie. Wsparcie finansowe przewidziano również dla rozbudowy infrastruktury ładowania, z dodatkami wynoszącymi od 1500 euro w przypadku wallboxów, do 10 000 euro dla stacji publicznych.
Wolniej, nic planowano
Mimo tych zachęt, liczba pojazdów elektrycznych na Litwie nie rośnie tak szybko, jakby tego oczekiwano. W 2024 roku zarejestrowano 15,7 tys. samochodów elektrycznych, co stanowi wzrost o 37 proc. w porównaniu z rokiem 2023. Jednocześnie liczba samochodów hybrydowych wzrosła o 30 proc., co wskazuje na rosnącą popularność pojazdów o napędzie hybrydowym, które wciąż dominują na rynku. Z danych firmy Regitra wynika, że do końca 2024 roku samochody elektryczne i hybrydowe stanowiły około 5,6 proc. całkowitej floty pojazdów w kraju, co pokazuje wzrost o 1,8 punktu procentowego w porównaniu z rokiem poprzednim.
Równocześnie liczba punktów ładowania osiągnęła wartość 3 047, co stanowi znaczący wzrost w porównaniu do poprzednich lat. Do pierwszego kwartału 2024 roku w kraju znajdowało się 2 566 ładowarek prądu przemiennego (AC) i 481 ładowarek prądu stałego (DC). Systematycznie rozwija się sieć ładowania, a Litwa planuje dalszą rozbudowę infrastruktury. Celem jest zainstalowanie 310 nowych punktów uzupełniania energii do 2025 roku, a także budowa stacji tankowania wodoru, co może przyczynić się do dalszej transformacji transportu na bardziej zrównoważony. Litwa korzysta również z funduszy zewnętrznych na rozbudowę infrastruktury. W zeszłym roku Europejski Bank Inwestycyjny ogłosił wsparcie na budowę nowych stacji ładowania na Litwie, Bułgarii i Rumunii w wysokości 40 milionów euro. Dodatkowo, firma Eleport planuje zainwestować ponad 100 milionów euro w rozbudowę sieci ładowania na Litwie oraz w innych krajach bałtyckich, co pozwoli na dalszy rozwój rynku elektromobilności.
Niewiele BEV
Pomimo postępującego wzrostu liczby samochodów elektrycznych oraz infrastruktury ładowania, rynek elektromobilności na Litwie wciąż stoi przed wyzwaniami, które mogą utrudniać realizację ambitnych celów. Należy do nich stosunkowo niski poziom rejestracji pojazdów elektrycznych, który może wynikać z obaw związanych z dostępnością punktów ładowania oraz wysokimi kosztami zakupu pojazdów elektrycznych. Niemniej jednak, pojawienie się takich gigantów jak Tesla na litewskim rynku może stanowić impuls do dalszego rozwoju elektromobilności. Firma Elona Muska, która otworzyła punkt sprzedaży w Wilnie, a także planuje rozpocząć produkcję pojazdów w kraju, może przyczynić się do popularyzacji pojazdów elektrycznych, zwłaszcza że wielu potencjalnych nabywców traktowało brak serwisu w kraju jako jedną z głównych przeszkód.
Informacje ogólne
Litwa, znana oficjalnie jako Republika Litewska (Lietuvos Respublika), jest unitarnym państwem w Europie i jednym z krajów bałtyckich. Graniczy z Rosją (obwodem królewieckim) od zachodu, Polską od południowego zachodu, Białorusią od wschodu i Łotwą od północy. Stolicą kraju jest Wilno, a językiem urzędowym jest litewski. Kraj jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 roku i strefy euro od 1 stycznia 2015 roku. Należy także do strefy Schengen od 21 grudnia 2007 roku.
Powierzchnia Litwy wynosi 65 284 km², a liczba ludności to 2 885 891 według danych z 2024 roku (źródło – Eurostat). Kraj jest republiką parlamentarną z premierem jako szefem rządu i prezydentem jako głową państwa. Parlament jest jednoizbowym organem ustawodawczym, a kraj jest podzielony na 60 rejonów, których burmistrzowie są wybierani w wyborach bezpośrednich.
PKB Litwy na jednego mieszkańca wynosi 32 500 euro i jest niższe od średniej unijnej (37 600 euro). Udział Litwy w całkowitym PKB UE wynosi 0,4 proc. Geograficznie kraj leży w Europie Środkowej, choć przez ONZ jest zaliczana do państw Europy Północnej. Na terenie Litwy znajduje się jeden z geometrycznych środków Europy, umiejscowiony 26 kilometrów na północ od Wilna. Najwyższym punktem w kraju jest Góra Auksztocka (293,84 m n.p.m.), a najniższym Morze Bałtyckie (0 m).
Granice Litwy wynoszą łącznie 1732 km, nie wliczając wód terytorialnych, a długość wybrzeża to 90 km. Kraj graniczy ona z Białorusią (677 km), Łotwą (576 km), Polską (104 km) i Rosją (273 km).
Dane Eurostatu wskazują, że to nadbałtyckie państwo znajduje się w pierwszej dziesiątce najszybciej wyludniających się krajów na świecie. W ciągu ponad trzech dekad niepodległości populacja skurczyła się o ponad 800 tysięcy mieszkańców, obecnie wynosząc 2,8 miliona, z czego ponad 20 proc. stanowią osoby w wieku emerytalnym. Do depopulacji przyczyniają się utrzymująca się emigracja na Zachód oraz spadająca liczba urodzeń. Niestety, prognozy długoterminowe przewidują dalsze wyludnianie się kraju.
Informacje dla kierowców
Polski MSZ przypomina, że przed podróżą na Litwę samochodem warto zapoznać się z kilkoma istotnymi informacjami. Nasz sąsiad posiada dobrze rozwiniętą sieć dróg, choć niektóre z nich mogą wymagać modernizacji. Drogi w większych miastach, takie jak Wilno, łączą się z innymi miejscowościami za pośrednictwem tras o standardzie zbliżonym do dróg szybkiego ruchu, a nawet autostrad. Na prowincji nadal występują drogi szutrowe, które mogą nie być uwzględnione w nawigacjach GPS! Warto zachować szczególną ostrożność, ponieważ na Litwie kultura jazdy jest podobna do polskiej, jednak zdarzają się niebezpieczne manewry wykonywane przez miejscowych kierowców.
Na drogach należy zwrócić uwagę na zielone strzałki na sygnalizatorach świetlnych, które zezwalają na skręt w prawo przy czerwonym świetle. Pamiętaj, że przed takim skrętem musisz zatrzymać się przed linią „stop” lub przejściem dla pieszych, czyli tak, jak w Polsce. Na drogach szybkiego ruchu można zawracać z lewego pasa, ale tylko wtedy, gdy wyświetlana jest zielona strzałka. Zalecane jest ograniczone zaufanie do oznakowania poziomego, szczególnie linii przerywanych, które nie zawsze gwarantują bezpieczeństwo wyprzedzania.
Od świtu do zmierzchu obowiązkowe jest używanie świateł mijania lub dziennych, a od 10 listopada do 1 kwietnia – opon zimowych. Policja surowo karze za przekroczenie prędkości. Dopuszczalne limity prędkości to 50 km/h w obszarze zabudowanym, 70 km/h na drogach gruntowych, 110 km/h na drogach szybkiego ruchu (zimą 100 km/h) i 130 km/h na autostradach (zimą 110 km/h). Za przekroczenie limitu o ponad 50 km/h grożą wysokie mandaty i utrata prawa jazdy.
W przypadku kolizji istnieją szczegółowe zasady dotyczące informowania policji. Jeśli doszło do wypadku z ofiarami lub uszkodzeniem mienia publicznego, konieczne jest wezwanie funkcjonariuszy. W innych przypadkach kierowcy mogą spisać oświadczenie o zdarzeniu drogowym i sporządzić schemat sytuacyjny.
Na Litwie istnieją także rygorystyczne przepisy dotyczące spożycia alkoholu. Dopuszczalna zawartość alkoholu we krwi to 0,4 promila, ale dla początkujących kierowców, motocyklistów i zawodowych kierowców obowiązuje limit 0,0 promila. Prowadzenie pojazdu z wyższym stężeniem alkoholu grozi wysokimi karami, a w przypadku przekroczenia 1,5 promila – nawet odpowiedzialnością karną i konfiskatą pojazdu.
Oskar Włostowski
