Informacje ogólne

Bułgaria, oficjalnie Republika Bułgarii, jest państwem położonym w południowo-wschodniej Europie, na Bałkanach. Graniczy z Serbią i Macedonią Północną od zachodu, Grecją i Turcją od południa, Morzem Czarnym od wschodu oraz Rumunią od północy. Stolicą Bułgarii jest Sofia, która liczy około 1,1 mln mieszkańców. Inne ważniejsze miasta to Płowdiw, Warna, Burgas, Ruse, Stara Zagora, Plewen i Wraca. Bułgaria jest członkiem NATO od 2004 roku oraz Unii Europejskiej od 2007 roku. Jest również członkiem strefy Schengen, a od 31 marca 2024 roku zniosła kontrole na granicach powietrznych i morskich.

Bułgaria leży nad Morzem Czarnym, w północno-wschodniej części Półwyspu Bałkańskiego. Całkowita granica lądowa wynosi 1808 km, a długość wybrzeża to 378 km. Około 60% powierzchni Bułgarii zajmują tereny wyżynne i górskie. W centralnej części kraju znajdują się góry Stara Płanina, a na południu masywy górskie Rodopy, Pirin i Riła, gdzie znajduje się najwyższy szczyt Bułgarii i całego Półwyspu Bałkańskiego, Musała (2925 m n.p.m.).

Pod względem gospodarczym, PKB Bułgarii na jednego mieszkańca wynosi 24 200 euro, co jest niższym wskaźnikiem od średniej unijnej wynoszącej 37 600 euro. Według Eurostatu, udział tego bałkańskiego kraju w całkowitym PKB UE wynosi 0,6%.

Powierzchnia terytorium to 110 996 km², a liczba ludności wynosi około 6 445 481 osób (dane z 2024 roku). Walutą kraju jest lew bułgarski (BGN), ale Bułgaria zobowiązała się do przyjęcia euro, jak tylko spełni konieczne warunki.

Wiedza dla kierowców

Polski MSZ zwraca uwagę kierowców podróżujących do Bułgarii na konieczność przestrzegania lokalnych przepisów drogowych. Od 8 sierpnia 2023 roku wprowadzono zaostrzone kary za wykroczenia komunikacyjne, w tym możliwość konfiskaty pojazdu. Dotyczy to m.in. jazdy pod wpływem alkoholu (powyżej 1,2 promila) lub narkotyków, odmowy poddania się badaniom na ich obecność, przekroczenia prędkości w terenie zabudowanym o ponad 50 km/h, spowodowania wypadku ze skutkiem ciężkich obrażeń lub śmierci, jazdy bez uprawnień, przejechania na czerwonym świetle oraz jazdy po chodniku. W przypadku, gdy pojazd należy do innej osoby, sąd może nałożyć karę pieniężną równą jego wartości rynkowej.

Winiety

Korzystanie z dróg publicznych w Bułgarii wymaga zakupu winiety elektronicznej. Można ją nabyć online na stronach bgtoll.bg i vinetki.bg, a także w automatach na stacjach paliw oraz punktach granicznych. Kierowcy muszą używać świateł mijania przez cały rok i zapinać pasy bezpieczeństwa na wszystkich siedzeniach. Rozmowy telefoniczne dozwolone są jedynie przy użyciu zestawu głośnomówiącego. Dopuszczalny poziom alkoholu we krwi wynosi 0,5‰, a jego przekroczenie skutkuje poważnymi sankcjami. Jeśli pojazd, którym podróżujesz, nie jest Twoją własnością, konieczne jest posiadanie notarialnego pełnomocnictwa przetłumaczonego na język bułgarski, angielski, francuski lub niemiecki.

Kradzieże

MSZ zaleca unikanie pozostawiania wartościowych przedmiotów w samochodzie, szczególnie podczas postoju na niestrzeżonych parkingach, przydrożnych barach lub w pobliżu kurortów. W miejscach takich jak Słoneczny Brzeg, Złote Piaski czy Nesebyr parkowanie powinno odbywać się wyłącznie na hotelowych lub płatnych parkingach ogólnodostępnych. W związku z częstymi kradzieżami nowych pojazdów w okresie letnim, zaleca się wzmożoną ostrożność lub rezygnację z podróżowania takimi samochodami w ten rejon Europy.

Osoby przewożące leki zawierające substancje psychotropowe muszą posiadać zaświadczenie od polskiego lekarza, najlepiej przetłumaczone na język bułgarski lub angielski, które potwierdzi ich konieczność medyczną. Brak tego dokumentu może skutkować problemami na granicy.

System Odyseusz

Podróżując z dziećmi, warto sporządzić pisemną zgodę rodziców na podróż z osobą trzecią, choć nie jest to wymagane przez prawo. Może być ona przydatna w sytuacjach losowych, np. w razie hospitalizacji dziecka. Pełnomocnictwo powinno zawierać standardowe dane rodziców, dziecka oraz opiekuna.

MSZ przypomina również o konieczności zgłoszenia podróży w systemie Odyseusz oraz o zabraniu zarówno paszportu, jak i dowodu osobistego. W przypadku utraty dokumentów możliwe jest wyrobienie paszportu tymczasowego. Podróżowanie nocą jest odradzane, a szczególną ostrożność należy zachować w kurortach turystycznych. Szczegóły dotyczące podróży i bezpieczeństwa można znaleźć na stronie MSZ w zakładce: Podróże i informacje konsularne – Bułgaria.

Ograniczenia prędkości

Bułgaria posiada szereg limitów prędkości w zależności od typu pojazdu oraz rodzaju drogi. Dla samochodów osobowych i dostawczych do 3,5 t standardowe ograniczenie prędkości w terenie zabudowanym wynosi 50 km/h, w niezabudowanym 90 km/h, a na autostradach i drogach ekspresowych 140 km/h. Samochody osobowe i dostawcze z przyczepami mają ograniczenie prędkości w terenie zabudowanym wynoszące 50 km/h, w terenie niezabudowanym 70 km/h oraz na autostradach i drogach ekspresowych 100 km/h. Pojazdy ciężarowe powyżej 3,5 t mają ograniczenie prędkości w terenie zabudowanym wynoszące 50 km/h, przy czym pojazdy przewożące ładunki niebezpieczne mają limit 40 km/h. W terenie niezabudowanym limit wynosi 70 km/h, a dla pojazdów przewożących ładunki niebezpieczne 50 km/h. Na autostradach i drogach ekspresowych pojazdy ciężarowe mają limity wynoszące 90 km/h. Autobusy mają ograniczenie prędkości wynoszące 50 km/h w terenie zabudowanym, 70 km/h w terenie niezabudowanym oraz 100 km/h na autostradach i drogach ekspresowych. Należy pamiętać, że podane limity prędkości obowiązują, o ile znaki drogowe nie stanowią inaczej.

Gospodarka, a przemysł motoryzacyjny

Bułgaria, będąca członkiem Unii Europejskiej od 2007 roku, przechodzi powolny, ale systematyczny rozwój gospodarczy. Pomimo niestabilnej sytuacji politycznej w latach 2022-2023, wskaźniki makroekonomiczne kraju wskazują na trend rozwoju. W 2021 roku, po znaczącym skoku post-covidowym z PKB na poziomie 7,6%, gospodarka Bułgarii ustabilizowała się, osiągając wzrost PKB na poziomie 3,4% w 2022 roku i prognozowanym wzroście na 1,4% w 2023 roku – wynika z danych Eurostatu.

Jednym z wiodących sektorów bułgarskiej gospodarki stał się przemysł motoryzacyjny. Kraj jest domem dla ponad 250 fabryk produkujących elementy samochodowe jako podwykonawcy dla czołowych firm motoryzacyjnych. To dynamicznie rozwijająca się branża, która znacząco przyczynia się do wzrostu PKB kraju. Przemysł motoryzacyjny odgrywa kluczową rolę w eksporcie, gdzie najwięksi partnerzy handlowi Bułgarii to Niemcy, Rumunia i Włochy, a poza UE – Turcja i Chiny.

Należy także wspomnieć – w kontekście sytuacji demograficznej – że Bułgaria zmaga się z ujemnym współczynnikiem urodzeń i starzejącą się populacją. Brak wykwalifikowanej kadry stanowi barierę dla większych inwestycji, co dotyka również sektor motoryzacyjny.

Sektor automotive w liczbach

Dane z 2024 roku wskazują dokładnie, że w bułgarskim sektorze motoryzacyjnym działa 380 firm, które zatrudniają ponad 80 000 osób i odpowiadają za ponad 10% produktu krajowego brutto. Ciekawostkę stanowi fakt, że według informacji podanych przez Automotive Cluster Bułgaria (ACB), części i komponenty produkowane w Bułgarii są wykorzystywane od 80% do 90% pojazdów produkowanych w Europie. Według danych Automotive Cluster Bułgaria, branża odnotowuje średni roczny wzrost na poziomie 8,6%, generując obrót w wysokości 4,3 miliarda euro. Kraj posiada 28 centrów badawczo-rozwojowych wspierających ten sektor oraz ośrodek testowy pojazdów autonomicznych w pobliżu Sofii, wyposażony w dedykowaną sieć 5G.

Edukacja

Szkoły techniczne i uniwersytety w Bułgarii są dobrze dostosowane do rosnących wymagań rynku motoryzacyjnego i starają się odpowiadać na deficyt kadry pracowniczej. W kraju działają 23 uniwersytety, na których studiuje ponad 100 000 studentów, z czego ponad 20 000 jest zapisanych na studia inżynierskie. Istnieją również 63 centra badawcze i niezależne szkoły oprogramowania, wspierające innowacje w tym sektorze. System dualnej edukacji, ukierunkowany na potrzeby branży motoryzacyjnej, obejmuje w całym kraju 1 371 klas.

Jeden region na czele

Region Stara Zagora w Bułgarii wyróżnia się jako kluczowe centrum sektora motoryzacyjnego dzięki strategicznym inwestycjom, solidnej infrastrukturze i nowoczesnemu zarządzaniu. Jego geograficzne położenie w centrum kraju zapewnia doskonałą łączność z głównymi ośrodkami gospodarczymi w Bułgarii i Europie, co czyni go atrakcyjnym dla krajowych i międzynarodowych firm.

Stara Zagora ma dostęp do czterech głównych europejskich korytarzy transportowych, co jest kluczowe dla efektywności logistycznej w sektorze motoryzacyjnym, gdzie szybkość i wydajność łańcuchów dostaw są niezwykle ważne.

Raport PwC dotyczący handlu i inwestycji w Starej Zagorze potwierdza, że region ten ma wysoki potencjał w przyciąganiu dostawców pierwszego, drugiego i trzeciego poziomu, głównie dzięki bliskości producentów oryginalnego sprzętu (OEM) i dostawców w Europie Środkowej i Zachodniej. Analiza PwC wskazuje na wysokie możliwości przyciągania tych dostawców, a także umiarkowany potencjał dla producentów OEM, szczególnie w łańcuchu wartości pojazdów elektrycznych.

Rejestracje

Według statista.com, w 2021 roku w Bułgarii zarejestrowanych było łącznie 2,83 mln samochodów osobowych. Jak poinformowało Europejskie Stowarzyszenie Producentów Samochodów, ACEA, w pierwszej połowie 2024 r. w Bułgarii zarejestrowano zaś 23 047 nowych samochodów osobowych, co oznacza wzrost o 30,8 proc. w porównaniu z okresem styczeń-czerwiec 2023 r.

Spośród nowych samochodów osobowych zarejestrowanych w pierwszym półroczu 2024 r. łącznie 16 450 stanowiły samochody benzynowe, 5 012 samochody z silnikiem Diesla, 871 samochody elektryczne na baterie, 467 samochody hybrydowo-elektryczne i 247 samochody hybrydowe typu plug-in.

Z danych Eurostatu wynika, że w 2 z 24 krajów UE, dla których dostępne są informacje, samochody osobowe wykorzystujące alternatywne źródła energii stanowiły mniej niż 1% całkowitej floty samochodów osobowych. Krajem UE o największym udziale jest Bułgaria, gdzie samochody osobowe zasilane paliwami alternatywnymi osiągnęły 14,3%.

Auta z bateriami

W ostatnim czasie rynek samochodów elektrycznych w Bułgarii uległ zauważalnym zmianom, odzwierciedlając globalne trendy i lokalne wyzwania. W marcu 2024 roku liczba rejestracji samochodów elektrycznych spadła o 11,3% w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, osiągając poziom 134 397 sztuk. W rezultacie ich udział w rynku zmniejszył się do 13%, podczas gdy rok wcześniej wynosił 13,9%. Jak zauważają analitycy, spadek jest symptomem szerszego kryzysu na rynku samochodowym.

Pomimo tych trudności, pierwszy kwartał 2024 roku zakończył się umiarkowanym wzrostem liczby rejestracji samochodów elektrycznych, który wyniósł 3,8% w porównaniu z pierwszym kwartałem 2023 roku, osiągając łącznie 332 999 nowych rejestracji.

Równocześnie widoczny jest wzrost zainteresowania samochodami hybrydowymi. W marcu ich liczba rejestracji wzrosła o 12,6%, co wskazuje na rosnącą popularność tych pojazdów wśród konsumentów. Hybrydy elektryczne zwiększyły swój udział w rynku do 29% (wzrost z 24,4% w poprzednim roku), podczas gdy tradycyjne pojazdy na benzynę i olej napędowy po raz pierwszy zdobyły mniej niż połowę rynku – 47,8% (spadek z 51,8%) – wynika z danych ACEA.

Unijne wsparcie

Elektromobilność w Bułgarii nabiera tempa dzięki ambitnym inwestycjom wspieranym przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) i program InvestEU. W ramach kluczowego projektu spółka Eldrive Holding GmbH, kontrolowana przez bułgarskich inwestorów, otrzymała pożyczkę w wysokości 40 mln euro na rozbudowę sieci ładowania pojazdów elektrycznych w Bułgarii, na Litwie i w Rumunii. Projekt zakłada instalację 8 472 nowych stacji ładowania w ciągu trzech lat, z czego 1 530 punktów powstanie właśnie w Bułgarii.

Dzięki tej inwestycji, wspieranej przez gwarancję InvestEU, Eldrive planuje zainwestować 146 mln euro w rozwój infrastruktury ładowania w regionie. Projekt przyczyni się do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu, takich jak rozwój zrównoważonego transportu, dekarbonizacja i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Sieć ładowarek ma również na celu poprawę dostępności punktów ładowania, która obecnie jest jednym z głównych wyzwań elektromobilności w regionie – czytamy na stronie EBI.

Nowe inwestycje pozwolą firmie na szybkie zwiększenie tej liczby, koncentrując się głównie na szybkim i superszybkim ładowaniu, co odpowiada na rosnące potrzeby użytkowników pojazdów elektrycznych.

Dzięki takim działaniom Bułgaria zyskuje szansę na szybki rozwój elektromobilności, co przyniesie korzyści zarówno w zakresie środowiskowym, jak i ekonomicznym, przyczyniając się do budowy bardziej zrównoważonej przyszłości transportu w regionie.

Prognoza

Inwestycje EBI wpisują się w szerszy plan rozwoju infrastruktury dla aut elektrycznych. Bułgaria planuje dynamiczny rozwój elektromobilności, zakładając budowę 10 000 punktów ładowania pojazdów elektrycznych (EV) w ciągu najbliższych pięciu lat. Punkty te mają być zasilane energią ze źródeł odnawialnych. Inicjatywa jest wynikiem porozumienia o współpracy, które w lutym podpisały kluczowe organizacje i instytucje, w tym państwowy Operator Systemu Elektroenergetycznego (ESO), stowarzyszenie bułgarskich gmin, izba przemysłu energetycznego oraz organizacje związane z pojazdami elektrycznymi.

Projekt obejmuje szeroko zakrojoną współpracę w zakresie analizy stanu obecnej infrastruktury, lokalizacji nowych stacji oraz oceny zasobów finansowych potrzebnych do realizacji tego celu. ESO, które obsługuje 297 podstacji na terenie całego kraju, zadeklarowało podłączenie nowych stacji ładowania do swojej sieci. Infrastruktura ma obejmować zarówno wolne, jak i szybkie punkty ładowania, dostosowane do potrzeb samochodów osobowych, transportu publicznego i ciężkiego przemysłu.

Zgodnie z prognozami ekspertów, do 2030 roku liczba pojazdów elektrycznych w Bułgarii ma wzrosnąć do 200 000, co przełoży się na roczne zużycie energii na poziomie 600 000 MWh. Długoterminowe prognozy zakładają, że do 2050 roku liczba pojazdów elektrycznych w kraju może sięgnąć 3,5 miliona, a zużycie energii elektrycznej wyniesie około 10 milionów MWh rocznie. Co istotne, powszechne zastosowanie pojazdów elektrycznych może przyczynić się do trzykrotnego spadku zużycia energii w sektorze transportowym. Aktualnie transport w Bułgarii zużywa rocznie 45 milionów MWh energii w postaci paliw kopalnych. Przejście na elektromobilność może znacząco zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych i uniezależnić kraj od importu paliw, jednocześnie wspierając rozwój odnawialnych źródeł energii.

Bułgarskie Forum Energetyczne i Górnicze, będące kluczowym uczestnikiem wielu proekologicznych projektów, podkreśla, że realizacja tych ambitnych planów przyczyni się do modernizacji sektora transportu i zwiększenia udziału energii odnawialnej w krajowym miksie energetycznym. Jest to również krok w stronę osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu i uczynienia Bułgarii liderem elektromobilności w regionie.

Infrastruktura dla BEV

Bułgaria wyróżnia się na tle innych państw Unii Europejskiej pod względem infrastruktury ładowania pojazdów elektrycznych, osiągając wyniki znacząco przekraczające cele wyznaczone przez unijne rozporządzenie AFIR (Alternative Fuels Infrastructure Regulation). Do końca 2023 roku Bułgaria przewyższyła swoje zobowiązania ponad 12-krotnie, co stanowi wyjątek wśród państw członkowskich – wynika z danych organizacji Transport&Environment.

Rozwój infrastruktury ładowania w Bułgarii był szczególnie dynamiczny w ostatnich latach. Liczba stacji ładowania prądem stałym (DC) wzrosła ponad dziesięciokrotnie od 2020 roku. Choć całkowita liczba punktów ładowania pozostaje skromna, wynosząc nieco ponad 1500, to kraj zbliża się do realizacji swojego celu na 2030 rok, zgodnie z wymaganiami AFIR.

Mimo imponującego tempa rozwoju infrastruktury, Bułgaria pozostaje krajem o jednym z najniższych wskaźników elektrycznych pojazdów bateryjnych (BEV) w UE. Na koniec 2023 roku zarejestrowano w kraju jedynie około 4 000 pojazdów elektrycznych, co stanowi ułamek całkowitej liczby ponad 3 milionów pojazdów w bułgarskim ruchu. W przeliczeniu na mieszkańca Bułgaria ma najniższy współczynnik BEV w całej Unii.

Prognozy wskazują, że rozwój elektromobilności w Bułgarii będzie nadal wolniejszy niż w innych krajach UE. Do 2030 roku liczba zarejestrowanych pojazdów elektrycznych w kraju ma wynieść zaledwie 50 000. Dla porównania, w Danii, kraju o podobnej wielkości populacji i liczbie pojazdów, przewiduje się ponad 1,5 miliona BEV w tym samym okresie.

Analiza Transport & Environment (T&E) wskazuje, że choć Bułgaria wykazuje nadwyżkę w realizacji infrastrukturalnych celów AFIR, rozwój tej infrastruktury nie przekłada się bezpośrednio na wzrost liczby pojazdów elektrycznych w kraju. Ten kraj jest przykładem, że zależność między liczbą punktów ładowania a adopcją pojazdów elektrycznych nie jest jednoznaczna.

Jednocześnie dane pokazują, że większość państw UE skutecznie dopasowuje rozwój infrastruktury do liczby rejestrowanych pojazdów elektrycznych. Wyjątkowa sytuacja Bułgarii wynika głównie z jej niskiej liczby pojazdów elektrycznych w stosunku do ogólnej liczby samochodów – zauważa T&E.

Zachęty, a raczej ich brak

Sytuację komplikują także zachęty, a w zasadzie ich brak. Na podstawie danych ACEA (z maja 2024) wynika, że tylko w sześciu państwach członkowskich nie obowiązują żadne bonusy zakupowe dla aut elektrycznych. Wśród nich jest też Bułgaria. Analiza danych Europejskiego Obserwatorium Paliw Alternatywnych (EOPA) z 2024 roku wskazuje, że system zachęt dla właścicieli i użytkowników pojazdów elektrycznych w Bułgarii jest stosunkowo skromny na tle wielu innych krajów wspólnoty. Choć istnieją tam pewne ulgi podatkowe i udogodnienia, to brak kompleksowych rozwiązań sprawia, że rozwój elektromobilności przebiega wolniej niż w bardziej zaawansowanych pod tym względem państwach UE.

Jednym z głównych elementów zachęt w Bułgarii jest zwolnienie z podatków. Samochody elektryczne, motocykle, motorowery oraz inne pojazdy kategorii L5e, L6e i L7e, określone w Rozporządzeniu (UE) nr 168/2013, są całkowicie zwolnione z podatku rejestracyjnego. Dodatkowo, właściciele pojazdów elektrycznych nie muszą płacić rocznego podatku drogowego, co obniża koszty utrzymania takich pojazdów.

Niestety, od lipca 2023 roku w Bułgarii nie obowiązują dopłaty do zakupu samochodów elektrycznych ani ulgi w podatku VAT. Brak takich form wsparcia ogranicza możliwość zakupu elektryków przez mniej zamożnych obywateli i sprawia, że kraj pozostaje w tyle za innymi państwami UE, które oferują znacznie bardziej kompleksowe programy finansowego wsparcia.

W większych miastach właściciele pojazdów elektrycznych mogą korzystać z bezpłatnego parkowania, co jest praktycznym rozwiązaniem sprzyjającym rozwojowi elektromobilności, szczególnie w centrach aglomeracji. Jednak to pojedyncze udogodnienie nie wystarcza, by znacząco zwiększyć liczbę samochodów elektrycznych na bułgarskich drogach – zauważają eksperci EOPA.

Plany wprowadzenia bardziej kompleksowych programów wsparcia, takie jak utworzenie krajowego funduszu na finansowanie zakupu samochodów elektrycznych i hybrydowych, zostały odłożone w czasie ze względu na trudną sytuację gospodarczą spowodowaną m.in. wojną w sąsiedniej Ukrainie. Projekt ten jednak wciąż pozostaje w planach i może zostać wdrożony w przyszłości, gdy warunki ekonomiczne się poprawią.

Wniosek z tego jest taki, że bułgarski system zachęt dla elektromobilności, choć zawiera pewne korzystne rozwiązania, jest jednym z najmniej rozwiniętych w Europie. Brak dopłat i ulg podatkowych na zakup pojazdów elektrycznych, w połączeniu z niskim poziomem świadomości społecznej, stanowi istotną przeszkodę w przyspieszeniu dekarbonizacji sektora transportu. Wprowadzenie bardziej kompleksowych rozwiązań mogłoby znacząco zwiększyć popularność pojazdów elektrycznych w Bułgarii i zbliżyć kraj do standardów unijnych.

Podsumowanie

Sektor motoryzacyjny w Bułgarii odgrywa kluczową rolę w gospodarce, stanowiąc ponad 10% PKB kraju i zatrudniając 80 000 osób. Przemysł ten rozwija się dynamicznie, z ponad 380 firmami i licznymi centrami badawczo-rozwojowymi. Bułgaria jest również ważnym producentem czujników motoryzacyjnych i kluczowym centrum testów dla pojazdów autonomicznych. W zakresie elektromobilności kraj odnotowuje wzrost zainteresowania samochodami elektrycznymi i hybrydowymi, choć ich udział w rynku wciąż jest niewielki. Dzięki wsparciu unijnemu, w tym projektowi rozbudowy sieci ładowania, Bułgaria stawia na rozwój infrastruktury dla pojazdów elektrycznych, planując 10 000 punktów ładowania do 2029 roku, zasilanych ze źródeł odnawialnych. Mimo dynamicznego rozwoju infrastruktury, liczba pojazdów elektrycznych w kraju wciąż pozostaje ograniczona, a Bułgaria przewiduje dalszy wzrost w tym zakresie do 2030 roku. Wyzwania związane z brakiem szerokiego wsparcia zachęt zakupowych dla pojazdów elektrycznych mogą spowalniać tę transformację.

Oskar Włostowski